«ΑΠΛΟΥΣΤΕΥΣΗ : Η μόνη λύση»

   Ομιλία κ. Θεόδωρου Παπαλεξόπουλου

Προβληματισμοί και διάλογος

για την ελληνική οικονομία σήμερα

Αμφιθέατρο ALBA

27 Νοεμβρίου 2013

Κυρίες και Κύριοι,

Θα αρχίσουμε απόψε – εάν μου το επιτρέψετε – με λίγη γκρίνια,

θα συνεχίσουμε με κάποιους προβληματισμούς και θα κλείσουμε με χαμόγελο…

Αγαπητοί φίλοι, πρώτα η γκρίνια !

Ο Churchill κάποτε είπε ότι η Δημοκρατία είναι κακό σύστημα αλλά το λιγότερο κακό από όσα έχουν δοκιμασθεί.

Γιατί όμως κατήντησε κακό σύστημα; Μήπως εμείς είμαστε η βασική αιτία; Μήπως εμείς οι ίδιοι δεν γνωρίζουμε ή δεν τηρούμε τους όρους του παιγνιδιού ;

Η μία ίσως εξήγηση είναι ότι όλοι οι 18ετείς αποκτούν δικαίωμα ψήφου χωρίς να έχουν ποτέ πληροφορηθεί ότι, σε ευνομούμενη δημοκρατία, όσο περισσότερα δικαιώματα αποκτά ο πολίτης, τόσο περισσότερα καθήκοντα και υποχρεώσεις οφείλει να αναλαμβάνει – προς το γείτονα και τους συνδημότες, την κοινωνία, το περιβάλλον, τoυς αναξιοπαθούντες κλπ.

Θα τολμήσω να προσθέσω ότι, σε μια σωστά λειτουργούσα δημοκρατία, πρώτιστο καθήκον της πλειοψηφίας είναι η διαφύλαξη των δικαιωμάτων της μειοψηφίας και των μειονοτήτων.

Δυστυχώς, ο μέσος πολίτης συνειδητοποιεί πολύ εύκολα και γρήγορα τι ΔΕΝ θέλει,  που είναι προϊόν αντίδρασης. Εκείνο όμως που θα επιθυμούσε να επικρατήσει, προφανώς με μια δημοκρατική πλειοψηφία, απαιτεί προβληματισμό και πειστικότητα…πιο δύσκολα από την οργή ή τη διαμαρτυρία.

Ωστόσο, τέτοιες δυσκολίες δεν σημειώνονται μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον κόσμο. Στον πλανήτη μας, έχουμε σχεδόν επιτύχει μια παγκόσμια αγορά…χωρίς όμως παγκόσμια διακυβέρνηση, με ελάχιστους διεθνείς κανόνες και με πάμπολλες οδούς διαφυγής !

Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε πρόσθετο Κρατισμό που, με τη σειρά του, οδηγεί σε νέες στρεβλώσεις αλλά και σε φαύλο-κύκλο αντιδράσεων και επεμβάσεων.

Παραδείγματα διεθνών στρεβλώσεων δεν χρειάζεται να δώσω γιατί τα ζούμε καθημερινά – από τα αδιέξοδα στα οποία καταλήγουν κατά κανόνα οι συζητήσεις στα  Ηνωμένα Έθνη και στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε  μέχρι τα αποτυχημένα συνέδρια της DOHA (για μια παγκόσμια συμφωνία για τα αγροτικά προϊόντα).

* * *

Παραφράζοντας ωστόσο τον Churchill, ισχυρίζομαι ότι και το καπιταλιστικό σύστημα είναι κακό, αλλά το λιγότερο κακό από όσα έχουν εφαρμοσθεί.

Γιατί είναι κακό; Για τρεις βασικούς λόγους, μεταξύ των άλλων :

Πρώτον, σε διεθνή κλίμακα, διότι δεν έχουν ακόμη βρεθεί τρόποι αποφυγής των επαναλαμβανομένων οικονομικών κρίσεων (βλ. τους επταετείς οικονομικούς «κύκλους»  ευημερίας και κάμψης).

Δεύτερον, διότι δεν έχει ακόμη βρεθεί ικανοποιητικός τρόπος βραδείας, έστω, αλλά σταθεράς αναδιανομής του παραγομένου διεθνώς πλούτου. Σημειωτέον ότι έχει σοβαρώς μειωθεί διεθνώς ο αριθμός των ανθρώπων  που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, δεν παύει όμως αυτός ο αριθμός – κατά τη Διεθνή Τράπεζα – να κυμαίνεται από ένα μέχρι δύο δισεκατομμύρια, ανάλογα με το επιλεγόμενο κριτήριο!

Και, τρίτον, διότι δεν έχει ακόμη βρεθεί τρόπος έγκαιρης και αποτελεσματικής παρέμβασης των Αρχών (εθνικών και περιφερειακών) στους διεθνείς εξωφρενισμούς και τα διαρκή σκάνδαλα τύπου Lehman, Libor, AIG, UBS κλπ.

Και, βέβαια, όταν ξεσπάσει το σκάνδαλο, ποιοι πληρώνουν τη νύφη; Συνήθως ούτε οι διοικήσαντες τους Ομίλους που κακο-λειτούργησαν ούτε οι υπεύθυνες αρμόδιες Αρχές, αλλά οι μέτοχοι και οι καταθέτες…

Να σας δώσω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα κραυγαλέας αδιαφορίας των αρμοδίων Αρχών, την περίπτωση του Madoff, μεγαλοαπατεώνα διεθνούς φήμης. Πριν ξεσπάσει το σκάνδαλο, καταγγελλόταν επί δεκαετία στα ΜΜΕ της Αμερικής.  Όταν ρωτήθηκε η Κα Mary Schapiro – τότε Πρόεδρος της εποπτεύουσας Αρχής SEC (Securities and Exchange Commission) των Η.Π.Α. – γιατί δεν είχε ερευνήσει έγκαιρα το σκάνδαλο, απήντησε απλοϊκά ότι δεν διέθετε αρκετό προσωπικό…

Θα έπρεπε ωστόσο να αναγνωρίσουμε και τις επιτυχίες του καπιταλιστικού συστήματος σε παγκόσμια κλίμακα.

Να αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, που έχει κάπως λησμονηθεί :

Συνηθίζω να λέγω πως κάτι συνέβη κατά τη διάρκεια της ζωής μου που δεν είχε ξανασυμβεί και δεν μπορεί να ξανασυμβεί ποτέ στον πλανήτη μας – όσο αλαζονική και αν ηχεί αυτή η δήλωση. Και όμως, κατά τη διάρκεια της ζωής μου, ο ανθρώπινος πληθυσμός της γης υπερτριπλασιάστηκε ! (Κάτω από 2 δισεκατομμύρια κάτοικοι όταν γεννήθηκα και ήδη σήμερα άνω των 7 δις !).

Να θυμίσω λοιπόν ότι, μετά τον Β! Παγκόσμιο Πόλεμο, μερικές προσωπικότητες διεθνούς εμβέλειας που ανησυχούσαν για τις δυνατότητες διατροφής του  αυξανόμενου ανθρώπινου πληθυσμού στο ορατό μέλλον, ίδρυσαν τη Λέσχη της Ρώμης (Club of Rome) και συνέβαλαν ουσιαστικά στην έγκαιρη αντιμετώπιση των προβλημάτων επάρκειας τροφίμων και, κατ’ επέκταση, νερού, φαρμάκων, ιατρικής περίθαλψης, παιδείας κλπ.

Θα μπορούσα να αναφέρω άλλες πολλές επιτυχίες και αποτυχίες του διεθνούς καπιταλιστικού συστήματος αλλά είναι καιρός να γυρίσουμε στην Ελλάδα μας, που μας προβληματίζει όλους και μας πονάει.

Να διευκρινίσω ότι, μέσα στην έννοια της δυσλειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος, περιλαμβάνω και την κακή εφαρμογή του από το ίδιο το Κράτος, δηλαδή τον κακό Κρατισμό. Αυτός είναι που έχει οδηγήσει όχι μόνο το Κράτος μας και σχεδόν όλο το δημόσιο χώρο σε γενικευμένη βραδύτητα και δυσλειτουργία αλλά και το σύνολο της οικονομίας μας σε συνεχή απώλεια ανταγωνιστικότητας.

Εάν μερικοί από τους ακροατές μας πιστεύουν ότι υπερβάλλω, δεν έχουν παρά να ανατρέξουν στις σοβαρές μελέτες που δημοσιεύουν κάθε χρόνο αξιόπιστες διεθνείς οργανώσεις για τα λεγόμενα «competitive rankings». Τέτοιες οργανώσεις είναι η Διεθνής Τράπεζα, ο ΟΟΣΑ, το IMD και το World Economic Forum.

Αυτές οι αξιολογήσεις αφορούν κυρίως, αλλά όχι μόνο, τους μακρο-ανταγωνιστικούς συντελεστές της οικονομίας – όπως είναι η αποτελεσματικότητα της Κυβέρνησης και της Δημόσιας Διοίκησης, η υποδομή της χώρας, το εκπαιδευτικό σύστημα, η αγορά εργασίας, τα συστήματα αδειοδοτήσεων, η αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης κ.ο.κ.

Παρακολουθώ εδώ και μερικές δεκαετίες αυτές τις συγκριτικές αξιολογήσεις, που δείχνουν συνεχή διαχρονική υποβάθμιση της συγκριτικής θέσης της χώρας μας. Να αναφέρω συγκεκριμένα το World Economic Forum, που κατέτασσε την Ελλάδα στη δεκαετία του 1980 σε 40ή, περίπου, θέση διεθνώς. Το 2006 όμως την κατέταξε σε 65η σειρά,  αμέσως μετά το Ουζμπεκιστάν, το Ελ Σαλβαντόρ και το Βιετνάμ…και πέρσι η χώρα μας κατετάγη 96η στην παγκόσμια κλίμακα.

Θα μπορούσα ακόμη να αναφερθώ στα Ευρωπαϊκά μας ρεκόρ διαφθοράς, παραοικονομίας και παραπομπών στα Ευρωδικαστήρια.

* * * *

Ίσως μερικοί από τους ακροατές μας αναρωτηθούν, δικαίως, τι ακριβώς περιλαμβάνει η έννοια της εθνικής ανταγωνιστικότητας.

Απλουστεύοντας λίγο, θα απαντήσω ότι η έκφραση «εθνική ανταγωνιστικότητα» περιλαμβάνει δύο βασικές έννοιες :

.  τη μικρο-ανταγωνιστικότητα και

.  τη μακρο-ανταγωνιστικότητα.

. Η μικρο-ανταγωνιστικότητα είναι εκείνη που εξαρτάται ευθέως από την  ίδια την επιχείρηση – δηλαδή τις αρχές και το ήθος της, τη στρατηγική και την τεχνολογία της, την παραγωγή και την πελατεία της, το έμψυχο υλικό και την εκπαίδευσή του κ.ο.κ.

.  Η μακρο-ανταγωνιστικότητα είναι εκείνη που εξαρτάται από το γενικότερο περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργεί η επιχείρηση, δηλαδή νομοθεσία, δημόσια διοίκηση, δικαιοσύνη,  αγορά εργασίας κλπ.

Στην οικονομία μας, όπως είναι γνωστό, η μικρο-ανταγωνιστικότητα καλύπτει όλο το φάσμα από το «λίαν καλώς» μέχρι το «μη παραδεκτό», όπως, άλλωστε, σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου.

Αντίθετα, η «μακρο-ανταγωνιστικότητα»  – κατά σχεδόν ανεξαίρετο κανόνα τραγική στη χώρα μας – είναι εκείνη που μας οδήγησε στην 96η θέση της διεθνούς αξιολόγησης. Εκεί μας οδήγησε η χείριστη μορφή Κρατισμού, που είναι και το βασικό αίτιο της βαθιάς κρίσης που διανύουμε αλλά συνάμα και της απελπιστικής ανεργίας.

Ίσως να χρειάζεται να δώσω μερικά κραυγαλέα παραδείγματα αυτού του καταστρεπτικού Κρατισμού πριν να φθάσουμε στο «δια ταύτα», δηλαδή στις αναγκαίες επιδιώξεις της κοινωνίας μας.

Το Κράτος μας είναι και βραδυκίνητο και δυσλειτουργικό και σπάταλο.

Ας δώσουμε μερικά χαρακτηριστικά και πειστικά παραδείγματα, από τα αναρίθμητα που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε για τα τρία φαινόμενα, τη βραδύτητα, τη δυσλειτουργία και τη σπατάλη.

Θα αρχίσω λοιπόν με τη βραδύτητα απονομής της Δικαιοσύνης και αυτή, με τη σειρά της, θα μας οδηγήσει στο επόμενο κεφάλαιο, της δυσλειτουργίας.

Ξεκινώ με τη Δικαιοσύνη, γιατί είναι βασικός πυλώνας της Δημοκρατίας και της Οικονομίας. Από αυτήν εξαρτώνται όχι μόνο η ελευθερία και τα δικαιώματα του πολίτη αλλά και, σε μεγάλο βαθμό, η διεθνής αξιοπιστία της χώρας, το επενδυτικό κλίμα και,  κατ’ επέκταση, η απασχόληση.

Ενδιαφέρει τους πάντες, ημεδαπούς και αλλοδαπούς. Η πιο χαρακτηριστική απόδειξη της βραδύτητας της απονομής Δικαιοσύνης στην Ελλάδα υπήρξε η εξής απόφαση–κόλαφος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Το Δικαστήριο αυτό, που δεσμεύει και εκπροσωπεί 48 χώρες – επαναλαμβάνω 48 (!) χώρες –  της μείζονος Ευρώπης και εδρεύει στο Στρασβούργο, εξέδωσε στις 21 Δεκεμβρίου 2010 ομόφωνη απόφαση με την οποία κατέταξε την Ελλάδα στις χώρες με συστημική βραδύτητα απονομής της Δικαιοσύνης και μας έθεσε προθεσμία 15 μηνών για να συμμορφωθούμε.

Και τι κάναμε; Περάσαμε από τη Βουλή ένα πολυνομοσχέδιο το οποίο, φυσικά, δεν έδωσε λύση στο πρόβλημα. Σήμερα, για να επιλυθεί μια υπόθεση στα Ελληνικά Δικαστήρια χρειάζονται συχνά οκτώ έως δώδεκα χρόνια, ενώ μερικές φορές φτάνουμε τα είκοσι ή και περισσότερα. Χαρακτηριστική είναι η διαπίστωση ότι, για να καθαρογραφούν, υπογραφούν και κοινοποιηθούν τελεσίδικες αποφάσεις Ανωτάτων Δικαστηρίων, χρειάζονται κατά μέσο όρο 5 έως 7 μήνες, ενώ στη Γαλλία και τη Γερμανία μόλις 5 έως 6 ημέρες…Και το χειρότερο είναι ότι αυξάνεται από χρόνο σε χρόνο ο αριθμός των ανεκτέλεστων αποφάσεων των Ανωτάτων Δικαστηρίων μας !

Σημειωτέον ότι, από το 2001, μας έχουν επιβληθεί από αυτό το Δικαστήριο άνω των 300 καταδικαστικές αποφάσεις, ολικού ύψους προστίμων διψήφιου αριθμού εκατομμυρίων ευρώ.

Ας ομολογήσουμε, ωστόσο, ότι μια αιτία της όλης βραδύτητας της Δικαιοσύνης είναι η Πολυνομία και η Κακονομία – βασικό αίτιο δυσλειτουργίας του Κράτους.

Είναι πάμπολλοι οι νόμοι – ακόμη και με δευτερεύουσας σημασίας αντικείμενο  – που χρήζουν μεγάλου αριθμού (ακόμη και διψήφιου) Υπουργικών υπογραφών, των οποίων η συλλογή – και δη κατά σειρά προτεραιότητας – μπορεί να απαιτήσει και εξάμηνο ! Και όσο πάει και περιπλέκεται και επιβραδύνεται το όλο σύστημα.

Ποιοι οι λόγοι γι’ αυτή την πολυνομία και κακονομία; Πολύ απλά ειπωμένα, μόλις ανακύψει σοβαρό πρόβλημα, ο νους του κάθε Έλληνα πολιτικού, που καλείται να το αντιμετωπίσει, πηγαίνει στην κατάρτιση νέου νόμου. Επειδή ο πολιτικός επείγεται να φανεί ότι ο ίδιος έχει ενεργοποιηθεί, η εκπόνηση του νόμου γίνεται βιαστικά και με πρόβλεψη πολλών ειδικών περιπτώσεων και εξαιρέσεων.

Χαρακτηριστικά τωρινά παραδείγματα :

Το έτος 2012 εισήχθησαν προς συζήτηση στη Βουλή 60 νομοσχέδια με φορολογικές διατάξεις και χρειάστηκε να εκδοθούν 229 υπουργικές αποφάσεις και ερμηνευτικές εγκύκλιοι.

Και, ήδη, το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους έχουν ψηφισθεί 20 νόμοι με φορολογικές διατάξεις και έχουν εκδοθεί 138 ερμηνευτικές εγκύκλιοι.

Αποτέλεσμα: Οι νέοι νόμοι στην Ελλάδα δεν εφαρμόζονται, κατά κανόνα, από την ίδια τη Δημόσια Διοίκηση πριν να εκδοθεί σχετική ερμηνευτική εγκύκλιος.

Άλλωστε είναι γνωστό ότι υπήρξαν περιπτώσεις όπου χρειάσθηκαν δύο και τρεις ή και περισσότερες ερμηνευτικές εγκύκλιοι – αλλά επίσης περιπτώσεις όπου η ερμηνευτική εγκύκλιος περιείχε διατάξεις αντίθετες με το κείμενο που είχε  ψηφίσει η Βουλή !

Επιτρέψτε μου να σας διαβάσω ένα σχετικό, σύντομο απόσπασμα από την Ετήσια Έκθεση του Συνήγορου του Πολίτη 2011 και συγκεκριμένα από το κεφάλαιο «Εγκύκλιοι έναντι Νόμων», σελίδα 101 :

«Από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του και σε ολόκληρο το εύρος της διοικητικής δράσης που προσπαθεί να ελέγξει, ο Συνήγορος έχει προσκρούσει σε ποικίλες μεθόδους με τις οποίες η διοίκηση παραλλάσσει ή εξουδετερώνει συστηματικά τις επιλογές του νομοθέτη.

Το συνηθέστερο μέσο για τέτοιες πρακτικές αποτελεί η εγκύκλιος η οποία, αν και αδιαμφισβήτητα δεν εισάγει δίκαιο, στην πράξη, εν όψει του αναλυτικού και εκλαϊκευτικού της χαρακτήρα, εκλαμβάνεται από τα κατώτερα διοικητικά κλιμάκια ως ο πράγματι ισχύων κανόνας».

«Ενώ εμφανίζεται να διευκρινίζει ή να ερμηνεύει νομοθετικές διατάξεις, στην ουσία συχνά τις ανατρέπει. Αυτό μπορεί να οφείλεται είτε σε ευθεία ανατροπή της ρύθμισης του νόμου είτε σε ασάφειες και αδυναμίες των εγκυκλίων που καταλήγουν στο ίδιο αποτέλεσμα. Όπως αναδεικνύεται στη συνέχεια, τέτοιες πρακτικές συναντώνται σε ποικίλα πεδία πολιτικής».

Τάδε έφη ο Συνήγορος του Πολίτη…

Πριν από έναν αιώνα και πλέον, ο Εμμανουήλ Ροῒδης, ο γνωστός λόγιος και λογοτέχνης, είχε πει ότι ο μόνος νόμος που μας λείπει στην Ελλάδα είναι ο…..περί εφαρμογής του νόμου !

Πιο πρακτικός από το Ροῒδη, ο Νικηφόρος Διαμαντούρος – υπό την μέχρι πρότινος ιδιότητα του Ombudsman της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης – όταν τον ρωτήσαμε πώς αντιμετωπίζει η Ευρώπη το θέμα της σαφήνειας των νόμων, μας έδωσε το παράδειγμα της Σουηδίας και μας είπε συγκεκριμένα τα εξής:

«Στη Σουηδία αποδίδεται βαρύνουσα σημασία στον τρόπο σύνταξης των νόμων. Η σαφήνεια στη διατύπωση αποτελεί προτεραιότητα. Από το 1965 υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου της διατύπωσης των νόμων. Η αρμοδιότητα αυτή ανήκει από το 1976 σε ειδικό τμήμα του Υπουργείου Δικαιοσύνης, το οποίο, εκτός από τον έλεγχο των προτάσεων νόμων,  διεξάγει σεμινάρια  για όσους ασχολούνται με τη νομοθετική λειτουργία, δημοσιεύει εγχειρίδια και οδηγίες και παρέχει συμβουλές.

Στην πράξη, γίνεται έλεγχος όλων των νομοσχεδίων ώστε αυτά να είναι σαφή, κατανοητά και φιλικά προς τον αναγνώστη.  Όσοι υπάγονται στο νόμο θα πρέπει να καταλαβαίνουν χωρίς δυσκολία ποια συμπεριφορά θα πρέπει να υιοθετήσουν. Απώτερος στόχος της προσπάθειας αυτής είναι ο επηρεασμός της διοικητικής γλώσσας. Εφόσον οι νόμοι είναι γραμμένοι σε απλή γλώσσα, τότε και τα διοικητικά έγγραφα που τους εφαρμόζουν θα ακολουθούν παρόμοια γλωσσική διατύπωση.

Έχουν θεσπιστεί συγκεκριμένοι κανόνες, τους οποίους οι αρμόδιοι για τη σύνταξη των νόμων οφείλουν να σέβονται :

Για παράδειγμα, ένα άρθρο δεν μπορεί να υπερβαίνει τις τρεις παραγράφους. Κάθε παράγραφος πρέπει να έχει αυτοτελές νόημα. Τα συστατικά στοιχεία μιας πρότασης (υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο) θα πρέπει να βρίσκονται όσο το δυνατόν πιο κοντά, ενώ η χρήση της παθητικής φωνής θα πρέπει να  αποφεύγεται».

Και σας ερωτώ: Μήπως η Ελληνική νομοθεσία βρίσκεται στους αντίποδες της  Σουηδικής;

* * * *

Θα κλείσω αυτό το κεφάλαιο με το ερώτημα της κωδικοποίησης της νομοθεσίας η οποία, εάν θεσπιζόταν, θα διευκόλυνε τη σωστή εφαρμογή των νόμων. Βέβαια, η κωδικοποίηση είναι θέμα δύσκολο, τόσο από τη φύση του προβλήματος όσο και από το γεγονός ότι πολλοί νόμοι περιλαμβάνουν, παράνομα βέβαια, διατάξεις άσχετες με το κυρίως αντικείμενο του νόμου !

Και όμως η κωδικοποίηση είναι κατορθωτή: Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, η Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή της Βουλής κατάφερε να κωδικοποιήσει τη νομοθεσία για την Πολεοδομία. Ο Κώδικας υπεγράφη από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κ. Κωστή Στεφανόπουλο, δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 580/27.7.99 και έγινε Νόμος του Κράτους. Οι αρμόδιες Αρχές, ωστόσο, τον αγνόησαν πλήρως και ο Κώδικας Πολεοδομίας αχρηστεύθηκε παντελώς…!

Απίστευτο ίσως….αλλά αληθές.

************

Ερχόμαστε έτσι, μετά τη βραδύτητα και δυσλειτουργία του Κράτους, στο κεφάλαιο της σπατάλης: Εδώ τι να πρωτοαναφέρουμε; Τον τομέα της  υγείας, της ανώτατης παιδείας, των συντάξεων, του εξοπλισμού των Ενόπλων Δυνάμεων, των δημοσίων έργων ;

Ελλείψει χρόνου, θα περιορισθώ σε δύο παραδείγματα, της Δημόσιας Διοίκησης και των ΔΕΚΟ.

Για τη Δημόσια Διοίκηση λοιπόν,  θα είμαι πολύ σύντομος και θα περιορισθώ σε αριθμούς και γεγονότα.

Ας κοιτάξουμε πρώτα την εξέλιξη του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων της Γενικής Κυβέρνησης. Το 1958 η Ελλάδα είχε  120.000 δημόσιους υπαλλήλους, το 1981 έφθασαν τις 210.000 και πέρσι τις 625.000. Επιπλέον, σε σύγκριση που έγινε πριν από λίγα χρόνια ανάμεσα σε Αυστρία, Πορτογαλία και Ελλάδα – χώρες παρεμφερούς περίπου μεγέθους – ο αριθμός δημοσίων υπαλλήλων Γενικής Κυβέρνησης στην Αυστρία ήταν 100.000, στην Πορτογαλία 250.000 και στην Ελλάδα 650.000.

Ας δούμε τώρα το θέμα από την ποιοτική σκοπιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή της πιστής και έγκαιρης εφαρμογής των κοινοτικών οδηγιών:

Η Υπηρεσία SOLVIT της Ευρωπαϊκής  Επιτροπής, (η οποία αξιολογεί την αφομοίωση του κοινοτικού πλαισίου αποφάσεων και οδηγιών στις διάφορες χώρες-μέλη) κατέταξε την Ελλάδα 27η στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27!

Εάν αυτά τα στοιχεία, αγαπητοί φίλοι, δεν σας αρκούν,  θα σας παραπέμψω στην ειδική έκθεση του ΟΟΣΑ του 2011 με 127 σελίδες αποκλειστικά για την Ελληνική Δημόσια Διοίκηση ! Εάν τη διαβάσετε, δεν θα πιστέψετε στα μάτια σας !.

Πάμε τώρα στις ΔΕΚΟ ;

Είναι πασίγνωστο ότι το Δημόσιο είναι κατά κανόνα κακός ή χείριστος επιχειρηματίας. «Μπαίνει μέσα»,  χορηγεί δάνεια ή/και κρατικές εγγυήσεις, τελικά δίνει και έκτακτες ενισχύσεις που συχνά κρίνονται παράνομες από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για να μην αναφερθώ και στις απανωτές αυξήσεις αποδοχών, στα ανεξόφλητα δάνεια στις συνδικαλιστικές οργανώσεις, στις συχνές απεργίες μετ’ αποδοχών κ.ο.κ.

Η τελική κατάληξη όλων αυτών είναι κατά κανόνα η ζημιά, που χρεώνεται στον Έλληνα φορολογούμενο.

Ασφαλώς, υπάρχουν μερικές περιπτώσεις όπου λόγοι κοινωνικοί ή εθνικής ανασυγκρότησης επιβάλλουν τη δημιουργία κρατικών φορέων – όπως είναι η μεταπολεμική ίδρυση της ΔΕΗ με τη βοήθεια της ΕΜΠΑΣΚΟ.  Αλλά αυτές οι περιπτώσεις πρέπει να αποτελούν ελάχιστες εξαιρέσεις του κανόνα και να χαρακτηρίζονται από ήθος, επαγγελματική αρτιότητα και διαφάνεια διοίκησης – προϋποθέσεις που σπάνια τηρούνται.

Αλλά σας ερωτώ :

Για ποιο λόγο το Δημόσιο να κάνει τον επιχειρηματία; Τον τελευταίο καιρό γίνεται συζήτηση για τις εταιρείες των αμυντικών συστημάτων. Αλλά, αντί να έχει η Ελλάδα εθνική ζημιογόνο βιομηχανία οπλικών συστημάτων, γιατί να μην αγοράζει από παντού ό,τι καλύτερο και στις πιο συμφέρουσες τιμές; Είναι απαραίτητο να διαθέτει ολόκληρη βιομηχανία αμυντικών συστημάτων, η οποία να την επιβαρύνει με υπέρογκα χρέη ;

Δείτε άλλο παράδειγμα ΔΕΚΟ, τη ΛΑΡΚΟ, η οποία όχι μόνο είναι ζημιογόνος αλλά έχει τύχει, συν τις άλλοις, παρανόμων  – κατά την Ευρώπη – κρατικών ενισχύσεων. Για ποιο λόγο ο Έλληνας φορολογούμενος να πληρώνει τις ζημιές της ΛΑΡΚΟ;  Είχα προτείνει σε αρκετούς βουλευτές στο παρελθόν να πουληθεί η ΛΑΡΚΟ, σε εποχές που η τιμή του νικελίου ήταν σε άνοδο και η επιχείρηση κερδοφόρα. Ωστόσο, κανείς τους δεν δέχθηκε ότι ήταν η σωστή στιγμή για πώληση.

Δυστυχώς, το Κράτος κάνει τον επιχειρηματία, ενώ δεν θα έπρεπε, με αποτέλεσμα να χάνουμε λεφτά με το τσουβάλι.  Καλώς ή κακώς,  ζούμε σε ένα καπιταλιστικό σύστημα : Όταν μια εταιρεία αποτυγχάνει, τότε κλείνει  και αντικαθίσταται από άλλη ή άλλες πιο ανταγωνιστικές.  Αντίθετα, στην Ελλάδα η ζημιογόνος μονάδα ενισχύεται με χρήματα του Δημοσίου και με κρατικές εγγυήσεις στα δάνεια. Δεν είναι αυτή η δουλειά του Δημοσίου. Υπενθυμίζω την άποψη ο καπιταλισμός είναι κακό σύστημα. Είναι όμως συμφέρον όλων μας να το βελτιώνουμε, όχι να το επιδεινώνουμε.

Ένα είναι το γεγονός: Το Κράτος δεν πρέπει να κάνει τον επιχειρηματία.

* * * *

Όμως το Κράτος έχει και ένα τέταρτο κραυγαλέο χαρακτηριστικό – ίσως το χειρότερο όλων: Είναι ΑΝΕΝΤΙΜΟ!  Θα σας δώσω το παράδειγμα της αυτο-εξαίρεσής του από τους κανόνες που, ορθώς, επιβάλλει στην κοινωνία και στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας. Θα αναφέρω τέσσερα χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιας απαράδεκτης συμπεριφοράς του Δημοσίου, κατ΄αύξουσα σειρά σημασίας  :

α)  Όπως είναι γνωστό – και για λόγους περιορισμού των καυσαερίων –

ο Νόμος επιβάλλει τον τακτικό έλεγχο των αυτοκινήτων στα ΚΤΕΟ :   Γνωρίζετε όμως ότι εξαιρούνται τα αυτοκίνητα του Δημοσίου και του Στρατού ;

β)  Έχουν – ορθώς – θεσπισθεί αυστηροί, σύγχρονοι Κανονισμοί λειτουργίας για τους ιδιωτικούς βρεφονηπιακούς σταθμούς: Εξαιρούνται και εδώ οι δημόσιοι. Γιατί ;

γ)  Έχουν ομοίως θεσπισθεί αυστηροί, σύγχρονοι Κανονισμοί λειτουργίας των ιδιωτικών Μονάδων Εντατικής Θεραπείας: Και πάλι εξαιρούνται οι δημόσιες. Για ποιο λόγο ;

Και σας ερωτώ : Με ποια λογική, με ποιο ηθικό δικαίωμα θεσπίστηκαν αυτές οι αυτο-εξαιρέσεις του Δημοσίου ;

Βέβαια, μια από τις  σοβαρότερες κατηγορίες αυτο-εξαίρεσης του Δημοσίου αφορά το Διπλογραφικό Λογιστικό Σύστημα.

Γιατί  να εξαιρείται το Κράτος και αυτής της υποχρέωσης, που έχει επιβληθεί από δεκαετιών στις περισσότερες χώρες του κόσμου ;

Σ΄αυτή την αυτο-εξαίρεση του Δημοσίου, άλλωστε, οφείλονται εν πολλοίς οι εκάστοτε διορθωτικές απογραφές, οι μαύρες τρύπες και η σημερινή διεθνής αναξιοπιστία της χώρας μας.

Και ερωτώ ακόμη : Γιατί να εξαιρούνται του διπλογραφικού λογιστικού συστήματος η Τοπική Αυτοδιοίκηση, τα ΝΠΔΔ, ακόμη και οι ΔΕΚΟ ; Είναι αδιανόητο !

Οι πρώτοι που θα έπρεπε να το εφαρμόζουν είναι όλοι όσοι χειρίζονται πόρους εθνικούς ή κοινοτικούς. Αλλά αυτοί είναι εκείνοι που, στην Ελλάδα, σήμερα ακόμη εξαιρούνται ….!!

Εν ολίγοις, αντί να δίνει μόνιμα το σωστό άνωθεν παράδειγμα, το Κράτος συχνά – για να μην πω συνήθως – δίνει το κακό παράδειγμα και νομοθετεί την αυτο-εξαίρεσή του από τους σωστούς κανόνες που επιβάλλει στο λαό και την οικονομία.

* * * *

Ωραία, θα μου πείτε. Δεδομένου αυτού του χάους, τι πρέπει να γίνει και από ποιους;

Ας αρχίσουμε λοιπόν από το τι πρέπει να γίνει και συγκεκριμένα από τη σοφή Αγγλική παροιμία που λέγει:

“Nothing is simpler than to complicate –

Nothing is more complicated than to simplify”.

(Τίποτε δεν είναι απλούστερο από το να το περιπλέκεις –

Τίποτε δεν είναι πιο περίπλοκο από την απλούστευση”).

«Πού είναι οι περιπλοκές;» , θα μου πείτε.

Ιδού μερικά τρανταχτά, τραγικά παραδείγματα:

Η Κυβέρνηση, όπως είναι γνωστό, απαρτίζεται από τον Πρωθυπουργό, ενδεχομένως Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης και 19 Υπουργεία.

Μήπως γνωρίζετε πόσοι είναι οι Γενικοί και Ειδικοί Γραμματείς;

Ήσαν 20 το 1974 και τώρα έγιναν περίπου 91 (με κόστος μεγαλύτερο των δύο εκατομμυρίων ευρώ κατά Γραμματεία και κατ’  έτος!).

Εν τάξει, θα μου πείτε. Από κάτω τους, τι γίνεται;

Λοιπόν, τα 19 Υπουργεία με τους 91 Γραμματείς έχουν 149 Γενικούς Διευθυντές, όλοι δε με δικαίωμα γνώμης, παρέμβασης, αντίρρησης….αλλά υπάρχουν και 1200 Σύμβουλοι.

Πρόταση: Να τεθούν άμεσα σε «διαθεσιμότητα»  τα ¾ των ως άνω «Κυρίων Γενικών»,  με πιθανό άμεσο αποτέλεσμα την απλούστευση, εκλογίκευση και επιτάχυνση του όλου συστήματος.

Ασφαλώς, αυτά δεν γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη, να χαραχθεί όμως αυτή η γενική στρατηγική και να συμφωνηθεί από τις πολιτικές δυνάμεις. Και αυτά να τα απαιτήσει η Κοινωνία.

Εκεί που φθάσαμε δεν μπορεί να υπάρξει ριζική λύση χωρίς ριζική απλούστευση. Έχετε δει ποτέ πλοίο να κυβερνάται από δυο καπετάνιους και τέσσερις ύπαρχους; Μπορείτε να φαντασθείτε επιτυχημένη Ανώνυμη Εταιρία με δυο Προέδρους και τέσσερις Διευθύνοντες Συμβούλους; Και ο καθένας, βέβαια, να λέγει τη γνώμη του, διαφοροποιώντας την από των άλλων ώστε να δικαιολογηθούν η παρουσία και η παρέμβασή του; Και, τελικά, κανένας τους να μην είναι σε θέση να εκδώσει την ενιαία, τελική απόφαση !

Πρόκειται, δηλαδή, για συνταγή εξασφαλισμένης συμφοράς !

Άρα;  SIMPLIFY, απλούστευε ! Η πρώτη μας επιδίωξη οφείλει να είναι η απλούστευση, παντού όπου γίνεται, αρχίζοντας βέβαια από πάνω, δηλαδή από την ιεραρχία, και με συστηματική στόχευση για σύγκλιση – που είναι το παιγνίδι της δημοκρατίας – και όχι σύγκρουση, όπως το παίζουμε συνήθως.

Να αρχίσει λοιπόν η απλούστευση από το δραστικό περιορισμό των ανωτάτων και ανωτέρων κλιμακίων τόσο στην Κυβέρνηση όσο και στη Δημόσια Διοίκηση. Οι 91 Γραμματείς των Υπουργείων να μειωθούν κατά 60%, οι 149 Γενικοί Διευθυντές κατά 80% και οι 1200 Σύμβουλοι κατά 90%!

Ακόμη, να περιορισθεί δραστικά η έννοια της συνυπευθυνότητας διαφόρων Υπουργείων. Άλλο είναι να ζητείται η γνώμη Υπουργού επί θέματος γενικότερου ενδιαφέροντος και άλλο να του χορηγείται δικαίωμα αρνησικυρίας !

Να μειωθούν και οι Ανεξάρτητες Αρχές. Ήσαν αρχικά 5 στο Σύνταγμα, προστέθηκαν μετά άλλες 7 και σήμερα είναι περίπου σαράντα ! Και να τους δοθεί ως κατευθυντήρια γραμμή, όχι η απολυτότητα των αρχών τους αλλά η «χρυσή τομή».

Κι’ αυτό γιατί, όπως είπε κάποτε ένας Ευρωπαίος Ombudsman:

«Όπου υπάρχει απόλυτη διαφάνεια, δεν υπάρχει προστασία προσωπικών δεδομένων. Και, αντίστροφα, όταν υπάρχει απόλυτη προστασία προσωπικών δεδομένων, δεν μπορεί να υπάρξει διαφάνεια! Υπάρχει αναπόφευκτα ανάγκη αναζήτησης της «χρυσής τομής».

Και όπως είπε η πρώην Πρόεδρος της Βουλής, Κα Άννα Ψαρούδα-Μπενάκη, στην ομιλία της, όταν ανακηρύχθηκε Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών:

«Η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα το Ποινικό Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η εξασφάλιση ισορροπίας ανάμεσα σε δύο θεμελιώδη δικαιώματα του Ευρωπαίου πολίτη : την προστασία της προσωπικής του ασφάλειας και, ταυτοχρόνως, το σεβασμό των ελευθεριών του».

Απλούστευση οφείλουμε να επιδιώξουμε και σε πολλούς άλλους τομείς, όπως είναι η τραγική σημερινή πολυνομία και η δυσνόητη γλώσσα του νομοθέτη. (Υπενθυμίζω τα λόγια του Διαμαντούρου για τη Σουηδική νομοθεσία).

Απλούστευση και στα Συστήματα Υγείας και Συντάξεων. Απλούστευση παντού !

Φρονώ ότι δεν θα ακουσθούν πολλοί διαφωνούντες εάν αναφερθώ και στην απόλυτη ανάγκη απλούστευσης του όλου φορολογικού συστήματος…

Πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι όλες αυτές οι απλουστεύσεις δεν θα επιφέρουν μόνο επίσπευση διαδικασιών της δημόσιας ζωής αλλά και πολλά άλλα ευεργετήματα πέραν των δημοσιονομικών, όπως είναι η αυξημένη διαφάνεια και ο περιορισμός φοροδιαφυγής και διαφθοράς.

*********

Ασφαλώς υπάρχουν και άλλες μέθοδοι που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ποιοτική βελτίωση του όλου κρατικού μηχανισμού, όπως π.χ. η έννοια της άμιλλας, που έχει τελείως καταργηθεί στο δημόσιο τομέα.

Από όσα γνωρίζω, δεν υπήρξε ποτέ πρόοδος διαρκείας και μόνιμη κατάκτηση της ανθρωπότητας χωρίς άμιλλα. Αυτή απετέλεσε την πιο συνηθισμένη και αποτελεσματική κινητήρια δύναμη του ανθρώπου δια μέσου των αιώνων. Για ποιο λόγο να μην την πάρουμε «με το μέρος μας» ; Γιατί το Κράτος να μην επιδιώκει να την αξιοποιεί υπέρ του νόμου, υπέρ των στόχων του;

Στη χώρα μας, στο δημόσιο τομέα, τείνουμε – εν ονόματι του νόμου, των δικαιωμάτων του ανθρώπου και της ισότητας των ευκαιριών – να ισοπεδώνουμε τα πάντα. Έτσι οδηγούμαστε στη γενίκευση του στερητικού «Α» της Ανομίας, Αναποτελεσματικότητας, Αναρχίας και, τελικά, Αδικίας.

Πιο συγκεκριμένα, γιατί να μην επιτραπεί και ενθαρρυνθεί η άμιλλα ανάμεσα στα Κρατικά Νοσοκομεία, όπου σήμερα επικρατούν χάος, σπατάλη, αναποτελεσματικότητα και διαφθορά;

Γιατί να μην καταστεί εφικτή και να μη διευκολυνθεί η άμιλλα ανάμεσα στα Πανεπιστήμια και, γενικά, στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα;

* * * *

«Καλά όλα αυτά», θα μου πείτε πάλι, «αλλά ποιος θα τα κάνει;».

Απάντηση: Στην κοινοβουλευτική δημοκρατία, η Κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο έχουν αυτό το καθήκον. Επομένως το σωστότερο ερώτημα θα ήταν: «Ποιοι θα τους τα προτείνουν και ποιοι θα τους τα επιβάλλουν;».

Και σας προσκαλώ, σας προκαλώ να το συζητήσουμε μαζί :

Από τις πολιτικές δυνάμεις που μας οδήγησαν τις τελευταίες δεκαετίες στα μαύρα χάλια που βρισκόμαστε τώρα, είναι προφανές ότι δεν θα ήταν λογικό να περιμένουμε στροφή 180 μοιρών και δη άμεσα και σε όλους σχεδόν τους τομείς.

Στη Δύση, οι διάφορες χώρες διαθέτουν μια εφεδρεία ηγεσίας που ακούει στην ονομασία «Πανεπιστημιακή Κοινότητα». Εμείς δεν τη διαθέτουμε. Ας πούμε ευγενικά ότι το σώμα των Καθηγητών και  Πρυτάνεων έχει δικά του προβλήματα…

Και θα ρωτήσω όσους από τους αποψινούς ακροατές μας διστάζουν : Ποια εναλλακτική λύση βλέπουν ; Μήπως  την Τρόϊκα ;

Έχουμε μπει στον αιώνα των μαζικών κινητοποιήσεων με τα διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τύπου Twitter, Facebook κλπ.  Η κάλυψη  της ανεπάρκειας ηγεσίας, ωστόσο, έγκειται στην ίδια την κοινωνία. Ποιοι θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν ;  Να το συζητήσουμε τώρα, μαζί;

Αναφερόμαστε σε ανθρώπους :

.  Που έχουν δικαίωμα ψήφου.

.  Που έχουν τέτοια γενική μόρφωση ώστε να μπορούν να αξιολογούν με  σοβαρότητα και υπευθυνότητα τα συζητούμενα θέματα.

.  Που έχουν αίσθημα ευθύνης ως πολίτες και είναι διατεθειμένοι να   αφιερώσουν στην πατρίδα τους μέρος του χρόνου και του κόπου τους.

Ποια είναι αυτή η ηγεσία ;  Προφανώς η ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ:

.  Που θα διατυπώσει προτάσεις σύγχρονες, ρεαλιστικές και αποτελεσματικές.

.  Που θα τις διαδίδει ευρέως, έτσι ώστε να τυγχάνουν γενικότερης αποδοχής.

.  Που θα τις υποβάλλει αρμοδίως, με μαζική υποστήριξη και με πλήρη διαφάνεια.

.  Που θα κάνει ό,τι νόμιμο είναι δυνατό για να εισακούεται η βούληση της Κοινωνίας.

Μπορεί οι πολιτικές δυνάμεις να μη δίνουν μεγάλη σημασία στις κατά εκατοντάδες φωνές διαμαρτυρίας αλλά, πιστέψτε με, τις χιλιάδες – πόσο μάλλον τις δεκάδες χιλιάδων – υπογραφές,  τις λαμβάνουν σοβαρά υπόψη, όταν μάλιστα αντιληφθούν ότι μπορούν οι ίδιες να βγουν ωφελημένες από την υιοθέτηση τέτοιων προτάσεων λαϊκής προέλευσης.

Γι’ αυτό, θα μου επιτρέψετε να μιλήσω τώρα στον καθένα από εσάς, στο ακροατήριο:

Φίλε, το μέλλον της πατρίδας μας από σένα θα εξαρτηθεί κατά πρώτο λόγο. Δεν αναφέρομαι τόσο στο δημόσιο χρέος της Ελλάδας. Αναφέρομαι κυρίως στην υπευθυνότητα του λαού, την ποιότητα της παιδείας, την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, την απασχόληση, τη διεθνή αξιοπιστία του Κράτους, την εμπιστοσύνη της Κοινωνίας. Αυτά, μην τα περιμένεις ούτε από τις πολιτικές δυνάμεις, ούτε από την Τρόϊκα. Δώσε εσύ το παράδειγμα, μαζί και το σύνθημα. Και μη ζητάς εγγύηση επιτυχίας για να δράσεις :  Όταν ο αγρότης οργώνει το χωράφι του και μετά, σπέρνει το σπόρο, έχει καμιά εγγύηση ότι θα καρποφορήσει;  Έτσι, λοιπόν, έχουμε όλοι χρέος σποράς. Και άφησε το χρόνο να κάνει τη δουλειά του.

Βέβαια, έχουμε μπει, από τον περασμένο αιώνα κιόλας, στην εποχή του συλλογικού έργου. Ωστόσο, ο Έλληνας έχει ανέκαθεν διακριθεί για την ατομική του δράση (βλ. τη χαρακτηριστική περίπτωση του Ελληνικού εφοπλισμού όπου ο Ελληνισμός,  που αναλογεί στο 1 ½ ‰ του πληθυσμού του πλανήτη μας, ελέγχει το 15-20% της παγκόσμιας εμπορικής ναυτιλίας !).

Πίστευε λοιπόν σ’ αυτό που ανέλαβες και κάνε το, όχι μόνο με το μυαλό σου, ούτε μόνο με την ψυχή σου, αλλά και με τα δυο.

Ο Καζαντζάκης είχε πει:

«Ν’ αγαπάς την ευθύνη.

Να λες, εγώ, εγώ μονάχος, θα σώσω τη γης.

Αν δεν σωθεί, εγώ φταίω»..

* * * *

Μου φαίνεται πως ακούω κάποιες σκέψεις στο ακροατήριο, σαν να λένε : «Μόνο δυσάρεστα ακούσαμε απόψε…».

Αν άκουσα καλά, θα σχολιάσω αυτή τη σκέψη με μια νέα αναφορά στον Churchill, που είπε:

«In Finance, everything that is agreeable is unsound

and everything that is sound is disagreeable”.

Μήπως είχε κάποιο δίκιο ;

Και τώρα, για να κλείσω με έναν τόνο πιο ευχάριστο, θα σας διαβάσω  ένα μόνο στίχο από το «Ρωμηό»  του Σουρή, για να συνειδητοποιήσουμε ….

πόσο ΔΕΝ έχουμε αλλάξει !

Ο Σουρής λοιπόν έγραψε:

«Την φίλη μας Ευρώπη με πέντε φασκελώνω,

απάνω στο τραπέζι τον γρόθο μου κτυπώ…

Εχύθη ο καφές μου, τα ρούχα μου λερώνω,

 κι΄ όσες βλαστήμιες ξέρω, αρχίζω να τις πω !»