«Χρειαζόμαστε το νηφάλιο διάλογο και λόγο της κοινωνίας πολιτών για να αναλύσουμε καταστάσεις και να προτείνουμε λύσεις», τόνισε μεταξύ άλλων ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, κ. Γιάννης Στουρνάρας, σε εκδήλωση της Κίνησης Πολιτών.

 Ανταποκρινόμενος στη βασική υποχρέωση ενός κεντρικού τραπεζίτη την εποχή της κρίσης να λειτουργεί και ως πηγή αξιόπιστης πληροφόρησης της κοινωνίας των πολιτών, ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας μίλησε, σε εκδήλωση της Κίνησης Πολιτών για μια Ανοικτή Κοινωνία, για το νέο ρόλο των κεντρικών τραπεζών και τη σημασία του για την Ελλάδα.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα, 21 Μαρτίου 2016, στον Πολυχώρο του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.  Της συζήτησης προήδρευε,  ο Πρέσβης ε.τ. και Πρόεδρος της Κίνησης Πολιτών, κ. Ιωάννης-Αλέξιος Ζέπος.

 Εάν πιστέψουμε τον Samuelson, οι κεντρικές τράπεζες είναι η τρίτη μεγαλύτερη εφεύρεση μετά τη φωτιά και τον τροχό. Το ζήτημα της ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών έναντι του κράτους έγινε ιδιαίτερα επίκαιρο σε ολόκληρο τον κόσμο με τις μεγάλες εξάρσεις του πληθωρισμού τις δεκαετίες του ΄70 και του ΄80. Η τότε κρίση οδήγησε σε μια νέα θεώρηση του ρόλου των κεντρικών τραπεζών, με τη θεσμική κατοχύρωση της ανεξαρτησίας τους και την ανάληψη της κύριας ευθύνης για την εύρυθμη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος.

Στη χώρα μας, η Τράπεζα της Ελλάδος προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα, με την κατοχύρωση της ανεξαρτησίας της μέσω της αναθεώρησης του Καταστατικού της και με την ένταξή της στο Ευρωσύστημα. Απέκτησε με αυτόν τον τρόπο βαθμούς ελευθερίας που δεν διέθετε στο παρελθόν και ανέλαβε έναν ευρύτερο ρόλο.

Η κρίση που ξεκίνησε διεθνώς το 2007-2008, στην Ελλάδα δεν προήλθε  από το τραπεζικό σύστημα, όπως συνέβη αλλού, αλλά ήταν αποτέλεσμα μιας αδικαιολόγητα επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής, που εκτίναξε στα ύψη τις κρατικές δαπάνες, χωρίς να έχει εξασφαλίσει αύξηση των εσόδων. Τα μνημόνια δεν είναι αυτά που έφεραν την κρίση, όπως υποστηρίζουν πολλοί, αλλά, αντιθέτως, με τα μνημόνια επιχειρήθηκε να αποτραπεί η χρεοκοπία και οι ανυπολόγιστες συνέπειές της. Δυστυχώς, ο διάλογος που αναπτύχθηκε στη χώρα μας για το θέμα αυτό δεν ήταν νηφάλιος, επέτεινε την αβεβαιότητα και συνέβαλε στο γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η μόνη από τις τέσσερις χώρες της ευρωζώνης, για τις οποίες υπήρξαν προγράμματα χρηματοδοτικής στήριξης, που δεν έχει βγει ακόμα από τα μνημόνια.

Με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση ανέκυψαν ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής και τις δυνατότητες εποπτείας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αντέδρασε αρχικά με τη μείωση των επιτοκίων και στη συνέχεια με μη συμβατικά μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης και εκ παραλλήλου η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε να στηρίξει χρηματοδοτικά τις χώρες με προβλήματα και να δημιουργήσει νέους θεσμούς, μεστόχο την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης. Σε αυτό το πλαίσιο, η Τράπεζα της Ελλάδος εκλήθη να επιτελέσει το βασικό καθήκον της: τη διαφύλαξη της νομισματικής σταθερότητας και τη στήριξη της ρευστότητας των τραπεζών, ενώ με μια σειρά αποφάσεων και ολοκληρωμένων δράσεων συνέβαλε, στο μέτρο του δυνατού, στην εξομάλυνση της κατάστασης.

Η πρόσφατη παγκόσμια κρίση ανέδειξε και το θέμα της ευθύνης που έχουν οι κεντρικές τράπεζες, αλλά και οι κυβερνήσεις, για την πρόληψη τέτοιων κρίσεων στο μέλλον. Στο παρελθόν, ο ρόλος των κεντρικών τραπεζών περιοριζόταν στον έλεγχο του πληθωρισμού και στη λεγόμενη μικροπροληπτική εποπτεία του τραπεζικού συστήματος, παραβλέποντας ορισμένες φορές συστημικούς κινδύνους από τη χρηματοπιστωτική δραστηριότητα και την πραγματική οικονομία. Σήμερα οι κεντρικές τράπεζες καλούνται να εξασφαλίσουν τη νομισματική σταθερότητα και παράλληλα να στρέψουν την προσοχή τους στις αλληλοεπιδράσεις ανάμεσα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και την πραγματική οικονομία. Βασικό καθήκον τους σήμερα δεν είναι μόνο η νομισματική σταθερότητα, αλλά και ένα επαρκώς κεφαλαιοποιημένο και εύρωστο τραπεζικό σύστημα σε κάθε στιγμή, που είναι ικανό να συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη.

Δεν μπορούν όμως οι κεντρικές τράπεζες να επιτύχουν μόνες τους και νομισματική σταθερότητα και χρηματοπιστωτική ευστάθεια και οικονομική ανάπτυξη. Χρειάζονται τη συνδρομή των κυβερνήσεων μέσω της δημοσιονομικής πολιτικής και των μεταρρυθμίσεων. Η νομισματική σταθερότητα και η χρηματοπιστωτική ευστάθεια είναι αναγκαίες συνθήκες για την ευημερία των πολιτών της ευρωζώνης, αλλά δεν είναι επαρκείς. Αυτό που στην ουσία χρειάζεται σήμερα η ευρωζώνη, είναι, πέρα από τη νομισματική, οικονομική και τραπεζική ένωση, και δημοσιονομική ένωση. Με αυτόν τον τρόπο θα αντιμετωπιστεί και το πρόβλημα της μη συμμετρικής προσαρμογής μεταξύ κέντρου και περιφέρειας που παρατηρείται σήμερα. Βεβαίως, αυτό είναι ένα μεγάλο και αποφασιστικό βήμα για τη δημιουργία μιας ευρωζώνης ομοσπονδιακής μορφής και απαιτεί γενναίες πολιτικές αποφάσεις.

Στην Ελλάδα, ο συνδυασμός ύφεσης και υψηλού ποσοστού μη εξυπηρετούμενων δανείων αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τη χρηματοπιστωτική ευστάθεια και απαιτεί την υιοθέτηση κατάλληλης στρατηγικής από την κυβέρνηση, την Τράπεζα της Ελλάδος και τις εμπορικές τράπεζες, προκειμένου να εξαλειφθεί το πρόβλημα το συντομότερο δυνατόν.

ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ

Μετά το τέλος της ομιλίας, ο Πρόεδρος της Κ.Π., Πρέσβης ε.τ., κ. Ιωάννης-Αλέξιος Ζέπος απηύθυνε στον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος τις πιο κάτω δύο ερωτήσεις :

• Η Κοινωνία Πολιτών –που κύτταρό της είναι η Κίνηση Πολιτών για μια Ανοικτή Κονωνία- όπως εκφράζεται και μέσα από τις Μ.Κ.Ο., είναι ο ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στο κράτος και την αγορά.

Η Κοινωνία Πολιτών λειτουργεί ως ισορροπιστής μεταξύ του κράτους που εκπροσωπεί το γενικό συμφέρον και της αγοράς που εκπροσωπεί ειδικά συμφέροντα.

Υπάρχει δημιουργικός ρόλος για την Κοινωνία Πολιτών σήμερα στην ελληνική οικονομία και ειδικότερα για την ανάπτυξη;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ναι. Χρειαζόμαστε την Κοινωνία Πολιτών διότι πάσχουμε στο δημόσιο διάλογο. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, σε άλλες χώρες ήταν ενεργός ο ρόλος της, καθώς αποτέλεσε τον ενδιάμεσο χώρο. Αντίθετα στην Ελλάδα έγινε σε μικρό βαθμό και από πολύ λίγους. Η Κίνηση Πολιτών αποτελεί εξαίρεση διότι προσπαθεί να δώσει απαντήσεις με ειλικρίνεια σε πολύ δύσκολα προβλήματα. Χρειαζόμαστε λοιπόν αυτό το ρόλο της ειλικρινούς και γενναίας ανάλυσης και για ένα λόγο επιπλέον.

Διότι βιώνουμε διχασμό μεταξύ  μνημονιακών – αντιμνημονιακών. Πραγματικά χρειαζόμαστε το νηφάλιο διάλογο και λόγο της Κοινωνίας Πολιτών για να αναλύσουμε καταστάσεις και να προτείνουμε λύσεις.

• Στον Economist (12-18 Μαρτίου 2016) εκφράζεται η άποψη ότι ενώ η τελευταία ανακεφαλαιοποίηση ισχυροποίησε το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, εντούτοις η εκκρεμότητα της ολοκλήρωσης της διαπραγμάτευσης για την αξιολόγηση, η καθυστέρηση στη ρύθμιση των κόκκινων δανείων, η παγκόσμια ύφεση και άλλοι εξωτερικοί παράγοντες δεν έχουν απομακρύνει τον κίνδυνο να χρειαστεί νέα ανακεφαλαιοποίηση αλλά σημειώνει ότι αυτά είναι εν πολλοίς έξω από τον έλεγχο των τραπεζών (“the bank’s fate is largely out of their hands”). Τι μπορεί να κάνει η ΤτΕ ώστε να αποφευχθεί η ανάγκη για μία νέα ανακεφαλαιοποίηση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δεν είναι μόνο δουλειά της ΤτΕ, αλλά και της Κυβέρνησης, των εμπορικών τραπεζών, των επιχειρήσεων, των πολιτών. Σήμερα με την ανακεφαλαιοποίηση που έγινε, ο δείκτης κεφαλαίου κοινών μετοχών (CET1) ανέρχεται σε 16,5%, σε επίπεδο υψηλότερο του μέσου ευρωπαϊκού όρου (ΕΕ-29:13,1%). Το σημαντικότερο πρόβλημα σήμερα είναι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Εκεί έχουμε ευθύνη όλοι μας, η Κυβέρνηση, η ΤτΕ και οι εμπορικές τράπεζες. Χρειαζόμαστε καινοτόμες λύσεις, πρέπει να ληφθούν γενναίες αποφάσεις, να κάνουμε τη νομοθεσία περισσότερο δεκτική στη λύση του προβλήματος. Τα κόκκινα δάνεια είναι το υπ΄ αριθμόν ένα πρόβλημα στην Ελλάδα και πρέπει όλες οι υγιείς δυνάμεις να συνεργαστούν για την επίλυσή του.  Επεξεργαζόμαστε λύσεις, έχουμε μια στρατηγική αλλά χρειάζονται γενναιότερες αποφάσεις και από την Κυβέρνηση και από τις επιχειρήσεις και από την ΤτΕ.

ΙΩΝ ΣΙΩΤΗΣ: Ποιος ο ρόλος των Κεντρικών Τραπεζών στο θέμα της εγγύησης των καταθέσεων; Ποια η ευρωπαϊκή διάσταση του θέματος;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Το θέμα της εγγύησης των καταθέσεων δεν είναι θέμα των Κεντρικών Τραπεζών, είναι θέμα πολιτικής. Αυτή τη στιγμή υπάρχει σε κάθε χώρα το Ταμείο Εγγύησης των καταθέσεων. Στην Ελλάδα λέγεται ΤΕΚΕ, αλλά δεν μιλάμε γι’ αυτό, μιλάμε για ένα πανευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων. Έχει ξεκινήσει να κουβεντιάζεται αλλά δεν έχει περάσει αυτού του είδους η Οδηγία. Θέλουμε να ελπίζουμε ότι οι χώρες αυτές που έχουν αντιρρήσεις –και είναι γνωστές-  θα ξεπεράσουν τα όποια εμπόδια, έτσι ώστε να διαβούμε αυτό το τελευταίο σκαλοπάτι τους επόμενους μήνες. Είναι το μόνο που απομένει για να έχουμε μια πλήρη τραπεζική ένωση. Ο ενιαίος  μηχανισμός εξυγίανσης υπάρχει, ατελής ακόμη,  αλλά υπάρχει.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ : Πότε θα λειτουργήσουν οι τράπεζες όπως πρότερα και πότε θα δώσουν αυξημένα επιτόκια;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η Ελλάδα δίνει θετικά επιτόκια και στις καταθέσεις και στις χορηγήσεις. Το πρόβλημα είναι πότε θα ξαναλειτουργήσουν οι τράπεζες κανονικά. Έχει φύγει ένα μεγάλο ποσοστό αβεβαιότητας με την ανακεφαλαιοποίηση που έγινε, ωστόσο όσο είμαστε στο καθεστώς του ELA έχουμε ένα πρόβλημα ρευστότητας, το οποίο θα λυθεί, εάν ένα μέρος των καταθέσεων που έχουν φύγει, επιστρέψουν. Έστω και οι μισές καταθέσεις εάν επιστρέψουν, θα λυθεί το πρόβλημα  ρευστότητας.  Μία προϋπόθεση για να λειτουργήσουν κανονικά οι τράπεζες είναι να  δείξουμε εμπιστοσύνη στις δυνατότητες της χώρας  και να επιστρέψουν οι καταθέσεις.

ΣΤΡΑΤΗΣ ΚΑΡΑΜΠΑΤΕΑΣ: Μήπως ο νέος ρόλος των Κεντρικών Τραπεζών οδηγεί σε ύφεση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Όχι, ακριβώς το αντίθετο. Οι Κεντρικές Τράπεζες πλέον έχουν πάει σε μια περιοχή σχετικά άγνωστη μη συμβατικών μέτρων και αρνητικών επιτοκίων,  ακριβώς για να αποφύγουμε την ύφεση. Δεν μπορούν από μόνες τους όμως οι Κεντρικές Τράπεζες να επιτύχουν το τρίπτυχο  της νομισματικής σταθερότητας (δηλαδή σταθερό πληθωρισμό), της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας (δηλαδή της ευστάθειας του τραπεζικού συστήματος) και της ανάπτυξης. Δεν έχουν τα μέσα να επιτύχουν και τους τρεις στόχους ταυτοχρόνως. Για να υπάρξει διατηρήσιμη ανάπτυξη πρέπει να υπάρχει και  δημοσιονομική πολιτική κατάλληλη από τις χώρες που διαθέτουν  «δημοσιονομικό χώρο». Πρέπει να υπάρξουν μεταρρυθμίσεις. Άρα πρέπει να υπάρξει συνεργασία Κεντρικών Τραπεζών και Κυβερνήσεων κάτι το οποίο δεν μειώνει την ανεξαρτησία των Κεντρικών Τραπεζών. Άλλο ανεξαρτησία και άλλο έλλειψη συντονισμού. Σε ένα σύστημα σταθερών  συναλλαγματικών ισοτιμιών δεν πρέπει όλες οι χώρες να ακολουθούν αποπληθωριστικές πολιτικές. Δυστυχώς δεν έχουμε μάθει ακόμα αυτό το μάθημα. Για να επιστρέψουμε λοιπόν σε υψηλή οικονομική ανάπτυξη θα πρέπει  να συμβάλλουν όλοι. Και οι Κεντρικές Τράπεζες και οι Κυβερνήσεις και οι εμπορικές τράπεζες και εμείς οι πολίτες.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΠΟΥΛΙΑΣ: Δεδομένου του αποπληθωρισμού αλλά και του αντίστοιχου αμερικανικού παραδείγματος, μήπως η  ΕΚΤ άργησε να εφαρμόσει πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης καθυστερώντας έτσι την ανάπτυξη; Το ταμπού μερικών χωρών της ΕΖ απέναντι στα πληθωριστικά μέτρα περιορίζει τη δύναμη της ΕΚΤ να ασκεί νομισματική πολιτική; Γενικά, κατά πόσο η ΕΚΤ μπορεί να ασκεί νομισματική πολιτική χωρίς να άγεται και να φέρεται από τις Κυβερνήσεις;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δεν θα έλεγα πως άργησε. Ενώ ξεκίνησε σωστά, κάποια στιγμή στο μακρινό παρελθόν ανέστρεψε πορεία. Ακολουθεί σήμερα μια νομισματική πολιτική η οποία αποβλέπει στο να αυξήσει τον πληθωρισμό και επίσης να στηρίξει την οικονομική ανάπτυξη. Άρα θα έλεγα ότι, η ΕΚΤ σήμερα και τα τελευταία χρόνια, ακολουθεί τη σωστή νομισματική πολιτική. Δεν είναι καθόλου έρμαιο των Κυβερνήσεων.  Άλλωστε υφίσταται κριτική από Κυβερνήσεις. Οι αποφάσεις στο ΔΣ της ΕΚΤ λαμβάνονται με πολύ μεγάλη πλειοψηφία. Όλοι δέχονται ότι αυτή η νομισματική πολιτική που ακολουθείται είναι σωστή.

 Κλείνοντας ο Πρόεδρος της Κ.Π., κ.Ιωάννης-Αλέξιος Ζέπος  ευχαρίστησε και πάλι τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, κ.Γιάννη Στουρνάρα  που δέχθηκε να απευθυνθεί στην Κ.Π. και του είπε ότι, η παρουσία του στη θέση αυτή δημιουργεί σε όλους μας ένα αίσθημα ασφάλειας και ότι από τη θέση που κατέχει μπορεί να παρακολουθεί, να παρατηρεί και να συμβουλεύει  ώστε να λαμβάνονται οι σωστές αποφάσεις. 

Πρόσθεσε υπό μορφή ερωτήματος εάν η σημερινή εικόνα της οικονομίας και οι προοπτικές της επιτρέπουν κάποια αισιόδοξα μηνύματα για το μέλλον.

Απαντώντας ο Διοικητής είπε ότι,  έχουν γίνει  ήδη πάρα πολλά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση και ότι εφόσον συνεχιστούν και συντελεστεί και επιτυχώς η αξιολόγηση υπάρχουν οπωσδήποτε  θετικές προοπτικές για τη χώρα μας.  Το 75% της προσαρμογής έχει γίνει και κάλεσε τους πολιτικούς να δείξουν την αναγκαία γενναιότητα στο να τελειώσουν την αξιολόγηση ώστε να μπορούμε έπειτα να πάρουμε το δρόμο της ανάπτυξης και της ευημερίας. Χρειαζόμαστε επενδύσεις. Χρειάζονται επίσης  ιδιωτικοποιήσεις.  Οι ιδιωτικοποιήσεις φέρνουν ξένες επενδύσεις. Το ελληνικό κράτος έχει μεγάλη ιδιοκτησία σε γη. Πρέπει να φτιάξουμε τους κατάλληλους νόμους χρήσεως γης με σεβασμό προς το περιβάλλον κι αυτό μπορεί να είναι καταλύτης για προσέλκυση μεγάλων ξένων επενδύσεων στον τουρισμό και σε άλλες δραστηριότητες. Άρα έχουμε  όλα τα όπλα στη φαρέτρα μας όμως  πρέπει να τα αξιοποιήσουμε.