Η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος ξεκινάει από την κοινή διαπίστωση ότι το Συντ’75 (με τις αναθεωρήσεις του) γενικά λειτούργησε καλά αλλά και ανέδειξε συγκεκριμένες αδυναμίες του, με έμφαση στη ασυλία βουλευτών και μελών της Κυβέρνησης, τον δημόσιο χαρακτήρα της τριτοβάθμιας παιδείας και διάφορα επιμέρους θεσμικά ζητήματα όπως οι ανεξάρτητες αρχές.

Είναι αλήθεια ότι το Συντ.’75, παρά τις αναθεωρήσεις του επί το «κοινωνικότερο», γενικά αποτελεί ένα πλαίσιο που επιτρέπει τόσο σε αριστερές κυβερνήσεις όσο και σε δεξιές κυβερνήσεις να υιοθετούν αριστερές και δεξιές πολιτικές. Κατά τούτο, είναι ένα «φιλελεύθερο» σύνταγμα, εφόσον χαρακτηρίζεται από την «ανεκτικότητα» και  ενισχύει την δημοκρατική λειτουργία διότι δεν περιορίζει το δημοκρατικό διάλογο και εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία.

Το μόνο που δεν μπορεί να αλλάξει με την αναθεώρηση είναι ο χαρακτήρας του πολιτεύματος δηλαδή να αλλάξει ο χαρακτήρας του πολιτεύματος ως «προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία». Μπορεί όμως να αλλάξει η «ουδετερότητα/ ανεκτικότητα» που περιγράφτηκε, μπορεί δηλαδή να πάει «αριστερότερα» ή «δεξιότερα».

Να αποσαφηνίσω ότι η αναθεώρηση είναι βαθύτατα πολιτική πράξη. Αφορά τον καταστατικό χάρτη της Πολιτείας, την φύση της κοινωνίας μας. Οι αρχές που διέπουν το Σύνταγμα διέπουν τους θεσμούς, διαπαιδαγωγούν τους πολίτες. Δεν είναι λοιπόν η αναθεώρηση ένα «τεχνικό» εγχείρημα, για το οποίο είναι αρμόδιοι μόνο όσοι έχουν εντρυφήσει στο δημόσιο και συνταγματικό δίκαιο. Είναι θέμα φιλοσοφικό, πολιτικό , ιστορικό, κοινωνικό. Με την έννοια αυτή, ο καθένας πολίτης οφείλει να εκφράζει και προφανώς πρέπει να μπορεί να εκφράζει την γνώμη του.

Φυσικά σε μιαν κοινοβουλευτική δημοκρατία, βαρύνουσα σημασία στην αναθεώρηση παίζουν τα πολιτικά κόμματα. Είναι αρμόζων επομένως, αφού τα πολιτικά κόμματα διαμορφώνουν πολιτικές,  να ομιλεί κανείς για την «συνταγματική πολιτική» των κομμάτων.

Η συνταγματική πολιτική των κομμάτων της κοινοβουλευτικής αριστεράς  πολύ απλά θεμελιώνεται στις έννοιες  «λαϊκή κυριαρχία/ δημόσιο συμφέρον»  που αναλύεται περαιτέρω στο τρίπτυχο «απλή αναλογική», «λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία- δημοψηφίσματα» και «κοινωνικά δικαιώματα». Ήδη η Κυβέρνηση νομοθέτησε τη «απλή αναλογική». Στις προτάσεις της για την αναθεώρηση περιλαμβάνει έντονη λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία τονίζοντας τα δημοψηφίσματα και τις «αμεσο-δημοκρατικές διαδικασίες», ενώ ο πρόεδρος της επιτροπής θέσεων για την αναθεώρηση καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου κ. Κατρούγκαλος, ήδη εξάγγειλε ότι   με τη αναθεώρηση θα επιδιωχθεί να μπουν εμπόδια «στη επέλαση του νεοφιλελευθερισμού» με την ενίσχυση των κοινωνικών δικαιωμάτων.

Η αριστερή συνταγματική αυτή πολιτική έχει εμφανή στόχο να καταστήσει το σύνταγμα «λαϊκότερο/ δημοκρατικότερο», συνιστά δε ουσιαστική αλλοίωση, συνταγματικά  όμως επιτρεπτή, του χαρακτήρα του πολιτεύματος ως «ουδέτερου/ ανεκτικού/ φιλελεύθερου» καθώς μέσω της ενίσχυσης των κοινωνικών δικαιωμάτων και της ενίσχυση της δημόσιας παρέμβασης του Κράτους  (στην οικονομία, την παιδεία κλπ), περιορίζει την υιοθέτηση όχι μόνο «δεξιών» πολιτικών αλλά και φιλελεύθερων (αφού ενισχύεται το κοινωνικό σε βάρος του ιδιωτικού, που μπορεί να μεταφραστεί π.χ. σε αποδυνάμωση κλασσικών φιλελεύθερων θεσμών όπως είναι οι ανεξάρτητες διοικητικές αρχές). Υποβαθμίζονται δηλαδή, το «ιδιωτικό» , το «ατομικό δικαίωμα», η «προστασία από την εκτελεστική/ κρατική εξουσία».

Η αντιπαράθεση μιας αριστερής συνταγματικής πολιτικής με μιαν «τεχνοκρατική» συνταγματική πολιτική (με έμφαση στις διαδικασίες και τον τύπο), θα λήξει αναφανδόν υπέρ της πρώτης. Η αντιπαράθεση μεταξύ μιας αριστερής συνταγματικής πολιτικής με μιαν αποσπασματική –δεξιά ή φιλελεύθερη – συνταγματική πολιτική επίσης θα λήξει αναφανδόν υπέρ της πρώτης εφόσον  η φιλελεύθερη ή δεξιά πολιτική δεν θεμελιώνεται  συστηματικά σε αντίστοιχες ιδεολογικές αρχές.

Εν κατακλείδι, η συζήτηση που ανοίγει για την συνταγματική αναθεώρηση δεν πρέπει να υποτιμηθεί ως συζήτηση που αφορά τους «ειδικούς». Είναι βαθειά πολιτική:  θα διαμορφώσει την ιδεολογική ηγεμονία και την κοινωνική συμπεριφορά, ενώ  η έκβασή της θα (περι)ορίζει την ικανότητα άσκησης πολιτικής για πολλά χρόνια.

Γρηγόρης Πελεκάνος,
Δικηγόρος, μέλος του ΔΣ της Κίνησης Πολιτών.